Rouw & AI, een match made in heaven?

Rond de dood is maar weinig ruimte voor technologie. Mensen die rouwen hebben geen behoefte aan nieuwe gadgets of technologische snufjes. In rouw wil je rituelen, houvast, voorspelbaarheid. Althans, dat zou je denken. Maar vormt zo’n vastgeroeste set gebruiken niet een veel te anoniem en gestandaardiseerd einde?

Vorige week was ik bij ‘AI for Good 3’ in Felix Meritis. Thema de dood. Dat bleek minder grimmig dan je misschien zou denken. Een van de opvallendste inzichten kwam van Stefanie Schillmöller, death trend expert: technologie krijgt maar moeilijk voet aan de grond in de uitvaartbranche. Niet gek, wel jammer.

Zeker nu AI tech in een stroomversnelling zit en onze digitale nalatenschap groter is dan ooit, ontstaan er steeds meer vragen wat we daarmee kunnen, moeten en mogen doen. Een mooie foto in je huis van een overleden dierbare is de normaalste zaak van de wereld. Zo blijven ze dichtbij. Maar wat als ze nog veel dichterbij kunnen blijven?

Chatbot trainen op alle berichtjes die je ooit van ze kreeg, zodat je altijd met ze kan blijven appen? Zo gepiept. Hun stem modelleren zodat je die nog af en toe kunt beluisteren? Al lang geen toekomstmuziek meer. Koppelen aan een digitale avatar met een deepfake van hun gezicht en als hologram projecteren? Kanye West deed het Kim Kardashian ooit cadeau.

Eerste reactie: ontzettend creepy. Maar onze groeiende digitale aanwezigheid tijdens het leven zorgt ervoor dat we steeds geloofwaardiger kunnen voortbestaan na de dood. Vroeger bewaarde je een lokje haar. Misschien wat brieven. Meer bleef er ook niet achter. Nu laten mensen gigabytes aan persoonlijke content na.

Documentairemaker Roshan Nejal ontwikkelde samen met rouwtherapeut Leoniek van der Maarel ‘deepfake therapy’ – een manier om in een videocall met overleden dierbaren te kunnen spreken. Gesimuleerd natuurlijk, met een stemacteur achter een deepfake-model. Bedacht door Roshan om zelf met zijn overleden oma te kunnen kletsen, door Leoniek opgepikt als daadwerkelijke vorm van rouwtherapie.

Het blijkt ontzettend goed te werken, specifiek in gevallen waar er rond het overlijden nog veel onbeantwoorde vragen zijn bij nabestaanden. Heikel punt is natuurlijk dat veel afhankelijk is van het inlevingsvermogen van de stemacteur aan de andere kant. Maar hoe lang zal het nog duren voor die rol feilloos overgenomen kan worden door kunstmatige intelligentie, getraind op de berg aan content die door iemand is nagelaten?

Des te belangrijker lijkt het om al bij leven te bedenken en vast te leggen wat we willen dat er met onze data gebeurt als we er niet meer zijn. Willen we wel op deze manier voortbestaan? Mag die data wel gebruikt worden? En door wie? Daar lijkt een mooie rol weggelegd voor blockchain-technologie: mijn data niet in bezit van Facebook en Google, maar in eigen beheer. Bij overlijden dan een simpele voorgeprogrammeerde overdracht – een select deel naar nabestaanden, automatische ‘burn’ van de rest.